Dzienniki Sylvii Plath

 

Gdy około 10 lat temu sięgałam po "Szklany Klosz" Sylvii Plath zupełnie nie wiedziałam czego się spodziewać. Ani tytuł ani nazwisko autorki nic mi wtedy nie mówiło. Ale od tamtej chwili miało to się zmienić. Dlatego gdy teraz sięgałam po "Dzienniki" dokładnie wiedziałam co mnie czeka. Wiedziałam już po jakich przejściach była Plath oraz jak ciemną stronę ludzkiej psychiki potrafi wyeksponować.

Zasadność publikacji jakichkolwiek prywatnych dzienników zawsze wzbudzała pewne wątpliwości, a czasem nawet i kontrowersje. Jednak w przypadku dzienników Sylvii Plath sprawa przedstawia się następująco: z zapisków pisarki przemawia do nas jej niezwykły talent; Plath opisuje swoje życie w niebanalny sposób. Choć Sylvia pisała tylko dla siebie, robiła to w imponującym, ciekawym i barwnym stylu. Skłonność do dramatyzmu i przesady to nieodłączny element jej postrzegania własnej osoby jak i otoczenia. Poza tym jak wiadomo Sylvia pozostawiła po sobie skromną spuściznę literacką, więc wszystko co wyszło spod jej pióra warte jest uwagi i poznania.

Z dzienników wyłania się postać Sylvii Plath o wielu twarzach. Sylvia w euforii, pełna życia, radosna, zdeterminowana. Sylvia w depresji, zniechęcona i załamana. I ten przejmujący wewnętrzny głos rozsądku, który każe jej się pozbierać i wziąć w garść: „Nie jesteś martwa, chociaż byłaś. Dziewczyna, która umarła i została wskrzeszona”. Czasami trudno uwierzyć, że to jedna i tak sama osoba. Jednak nieodłącznymi cechami Sylvii pozostają niezwykła wrażliwość i determinacja by rozwijać się zarówno jako człowiek i jako pisarka. Plath to jedna z tych osób, które od początku dokładnie wiedziały co chcą w życiu robić: „To smutne cytować innych poetów. Ja chcę aby to m n i e ktoś cytował”. Jednak Sylvia nie popełnia błędu wielu niedoszłych pisarzy - nie kończy na chęciach – ona działa, pisze, pracuje nad swoim warsztatem i stylem. Plath ma wręcz obsesje na tym punkcie - cały czas stawia sobie nowe terminy, wyzwania i cele. „Codziennie pisać. Nie ważne jak źle. Coś wyjdzie z tego. W jakim błędzie byłam myśląc, że to przyjdzie szybko: bez pracy i potu”.

Zawsze fascynowali mnie ludzie, którzy robili wszystko by trzymać się życia, by przeżyć oraz ci, którzy robili wszystko, żeby je stracić. Dwa przeciwstawne bieguny i ocean różnic pomiędzy nimi. Sylvia należała do tej drugiej grupy, różnymi drogami i z różnych powodów dążyła do samounicestwienia. Czy w jej pamiętnikach znajdziemy odpowiedź dlaczego? Jestem skłonna przypuszczać, że sama Plath tego nie wiedziała – cóż niektórzy  (a w szczególności ludzie sztuki czy literatury) po prostu tak mają… Jak przyznaje sama Plath: „najgorsze jest właśnie to, że tak wiele milionów ludzi chciałoby się znaleźć na moim miejscu (…)”. W dodatku same zapiski zostały okrojone i zredagowane pod wyraźne dyktando  Teda Hughesa, który również przyznał, że zniszczył ostatni dziennik z okresu poprzedzającego jej tragiczną śmierć.

Trudno ocenić czy Sylvia Plath jest bardziej znana ze swojego dorobku pisarskiego czy ze swojej tragicznej i przedwczesnej śmierci. Można oczywiście stwierdzić dużą zależność pomiędzy jej prozą a depresją z która się zmagała. Niemniej jednak w  przypadku takich jednostek jak Plath  zawsze pojawia się retoryczne, ale oczywiste pytanie: jak mógł rozwinąć się jej talent, co jeszcze mogła napisać i co osiągnąć? Szkoda, że tego się już nie dowiemy. Możemy za to poznać lepiej Sylvie i próbować ją zrozumieć – z jej książek, które są jak puzzle składające się na całościowy obraz pisarki. „Dzienniki” w znaczny sposób przyczyniają się do przybliżenia nam jej nietuzinkowej postaci.  


*Wszystkie cytaty pochodzą z "Dzienników"; tyle tylko, że w moim tłumaczeniu. Recenzja dotyczy wydania książki z 1982 roku, edytowanego przez Teda Hughesa.

Informacje do polskiego wydania:

"Dzienniki 1950 - 1962", 670 stron, wyd. Prószyński i s-ka, 2004 r.

oryg. "The journals of Sylvia Plath"

Jeden z przejmujących wpisów Sylvii ...

Lato 1954, rok po załamaniu i próbie samobójczej Sylvii